/ Дунган (хуэйзў/хуэйцзу) элинин бейзаттык маданий мурасы / Каада-салт, ырым-жөрөлгө жана майрамдар
Сын-ён жызы и нан минзы / Баланын төрөлүшү жана ат коюлушу

Баланын төрөлүшү – «сын-ён» – үй-бүлө үчүн маанилүү окуя. Бала төрөлгөндөн кийин үчүнчү күнү «ахун» чакырылып, Куран боюнча дуба окулат жана ысым ыйгарылат – «Җин мир» («Китептеги ысым»). Бул учурда атасы баланы баш жагын оң колуна коюп көтөрөт. Бөбөктүн башындагы топусун кыйшайта бүктөп, кулактарын ачат. Дин кызматкери азан окуп, бөбөктү үйлөп, андан соң оң кулагына эңкейип атын айтат. Кайрадан дуба окуп, бул жолу атын сол кулагына кайталап айтат.

Эгер үй-бүлө көп балалуу болсо, Куран боюнча берилген ысымдан тышкары балага улуулук ирети менен ысымдар коюлушу мүмкүн: «Дагә» – «Улуу ага», «Даҗе» – «Улуу эже»; «Лоэр» – «Экинчи уул», «Эрҗе» – «Экинчи кыз», «Ловар» – «Кичүү уул», «Лоҗер» – «Кичүү кыз».

Кыздарга көбүнчө жакшы тилек менен ысымдар берилет. Мисалы: «Хуахуар» – «Кооз гүл», «Цунҗер» – «Акылдуу, зирек кыз». Бирок уулдарга мындай маанилүү аттар сейрек берилген.

Кырк күндүк салтка ылайык, төрөгөн энени алгачкы он күндүн ичинде өз энеси гана көрө алат. Андан кийинки он күндүктө төрөгөн энени жана бөбөктү жакын туугандар жана эң жакын достору гана көрө алышат. Ал эми алысыраак тууган-туушкандарды жана кошуна-колоңдорду ымыркайга кырк күн толгондон кийин гана киргизүүгө уруксат берилген.

Аймак

Чүй облусунун Искра, Кеңбулун, Хун Чи, Дмитриевка айылдары, Токмок шаары, ошондой эле Александровка жана Милянфан айылдарында; Ысык-Көл облусунун Ырдык айылында; Каракол жана Бишкек шаарында жашаган дунгандарда кездешет.

Абалы

Жандуу, кеңири кездешет

Коомдоштук

  • Чүй жана Ысык-Көл аймактарында жашаган дунган коомдоштуктары
  • Салттуу билим ээлери

Коргоо иштери

  • Маданий мурас катары изилдөө, сактоо жана өнүктүрүү боюнча атайын демилгелер жана иш-чаралар дээрлик аткарылбайт.
  • Күнүмдүк турмушта улуу муундан жаш муунга тарбия берүү ирээтинде жана тажрыйба бөлүшүү жолу менен сакталып келет.

Адабият/Шилтеме

  • Джон А.А. Дунгандардын каада-салттары, ырым-жырымдары жана ишенимдери. – Бишкек, 2016.